Corona opt-in …tijdelijk toegang tot patiëntgegevens. AP, sta ons toch bij!

Artsen in huisartsenposten (HAP) en op de spoedeisende hulp (SEH) krijgen tijdens de coronacrisis toegang tot de belangrijkste medische gegevens van een patiënt. Tenzij een patiënt expliciet heeft aangegeven dit niet te willen. Hierdoor kunnen de artsen sneller werken.

Normaal gesproken kunnen artsen op huisartsenposten alleen bij patiëntinformatie als de patiënt daar vooraf toestemming (een opt-in) voor geeft. Met de crisismaatregel kunnen artsen ook bij gegevens als daar nog geen toestemming voor is gegeven. Het gaat om ruim 8 miljoen Nederlanders. Deze mensen worden nu geregistreerd als corona-opt-in. Dit betekent dat de HAP en SEH tijdens de coronacrisis bij de belangrijkste medische informatie kunnen.

Er verandert dus alleen iets voor mensen die hun voorkeur nog niet hebben opgegeven. Als je eerder hebt aangegeven dat je gegevens niet gedeeld mogen worden, dan gebeurt dit nu ook niet. 

Wil je niet dat je gegevens gedeeld worden? Of heb je eerder geen toestemming verleend, maar wil je dat nu wel? In je persoonlijke omgeving op volgjezorg.nl staan alle zorgaanbieders die toestemming hebben om je gegevens te delen met andere zorgaanbieders. Je kunt daar ook toestemming geven aan (nieuwe) zorgaanbieders of eerder verleende toestemming intrekken….

….toch kleven er aan deze oplossing belangrijke bezwaren. We noemen er vier (maar er zijn er nog meer).

Ten eerste is er een technisch probleem. Je kunt als patiënt wel zéggen dat je toestemming geeft, maar dan kan de arts nog steeds niet in je dossier. Degene die je dossier moet ontsluiten is namelijk de huisarts die je medische gegevens heeft vastgelegd in zijn patiëntdossier. Deze noodmaatregel is nou juist bedoeld om het beroepsgeheim dat daarop rust te omzeilen. Hoe dit logistiek moet worden gerealiseerd, wordt niet helder uit de brief van de AP. Maar wie is ingewijd in de technische kant van het LSP, weet dat dit alleen maar kan door álle dossiers waarvoor nog geen toestemming voor uitwisseling is gegeven,alsnog te ontsluiten (via een update van huisarts-systemen). Een volkomen disproportionele maatregel. En ook nog bloedlink, getuige het tweede probleem.

Het tweede probleem is ook technisch van aard: de raadpleging van je dossier zou beperkt moeten blijven tot de zorgverleners die direct bij je behandeling zijn betrokken. Maar dat is in het LSP technisch niet mogelijk. Dit informatiesysteem biedt geen mogelijkheid tot gericht opvragen, het is alles of niets. In dit geval dus alles, oftewel iedere zorgverlener aangesloten op het LSP. Dat zijn tienduizenden potentiële ingangen voor hackers. De Eerste Kamer, die het LSP in 2011 unaniem verwierp, noemde het systeem niet voor niets “een dossier met duizend deuren aan de achterkant.”

De ‘corona opt-in’ biedt daarmee slechts een schijnzeggenschap aan de patiënt – het derde bezwaar. Ongeacht of de patiënt toestemming geeft, zal diens dossier namelijk technisch al open staan voor raadpleging vanuit tienduizenden toegangspunten. De toestemming die patiënten volgens de AP moeten geven, is daarmee niets meer dan een holle formaliteit.

Daarmee komen we aan bij het vierde en overkoepelende bezwaar. De AP houdt officieel toezicht op de naleving van privacywetten, maar nergens in haar brief valt te lezen op welke wettelijke basis de ‘corona opt-in’ is gebaseerd. Evenmin wordt duidelijk waarom de AP van mening is dat de voorgestelde ‘corona opt-in’ een noodzakelijke en proportionele maatregel en dat dit probleem niet op een minder ingrijpende manier kan worden opgelost. Van een privacytoezichthouder in crisistijd mogen we een transparant en  grondiger onderbouwd oordeel verwachten, waarbij bovenstaande gevolgen van de ‘corona opt-in’ expliciet worden meegewogen.

Toezicht op naleving van de privacywetgeving en de principes van het privacyrecht zijn de kerntaken van de AP, juist in crisistijd. Als iemand nu het hoofd koel moet houden en niet mee moet gaan in overhaaste crisismaatregelen met onoverzichtelijke gevolgen, is het de toezichthouder op de privacy.

Alles bij de bronnen; Consumentenbond & Platform Burgerrechten