Pas op voor lange armen met goede bedoelingen -Column-

Zelf kom ik beroepsmatig ook wel eens agenten tegen. Tien jaar geleden raakte ik geïnteresseerd in etnisch profileren toen ik nota bene een politievrouw erover hoorde praten in een werkgroep over recht. Ze had aarzelingen bij haar eigen gedrag, zei ze, sinds ze merkte dat ze strenger naar gekleurde jongemannen keek dan naar anderen. Was er voor die strengheid dan geen reden? Nee. Niet als het leidde tot hinderlijk volgen en reageren op elke overtreding bij het voetgangersstoplicht.

Nu staat de politie voor een dilemma. De politie wil burgers binnenstebuiten keren om hen te kunnen redden. Ze wil meer bevoegdheden tot volgen, aftappen, data opvragen, data verzamelen, ze wil surveilleren, observeren, controleren. Kortom, ze staat voor het ethische dilemma dat in het hart ligt van de goede bedoelingen: mensenrechten opheffen om mensen te beschermen.

Ik snap best dat de politie het geweldig goed met ons voor heeft. Veel overheidsgeweld vindt zijn oorsprong in goede bedoelingen. De nekklem en de camera zijn ooit ingevoerd om de straat veiliger te maken. En dat doen ze ook, tenzij ze de straat onveiliger maken. Wie verstandig is en dat ziet gebeuren, verbiedt de nekklem. Verbiedt preventief fouilleren. Stopt met het gebruik van gezichtsherkenningssoftware.

Alle ogen op de politie. Toch ben ik er niet gerust op, want het dilemma loert vlak onder de oppervlakte. 

De politie wil langere armen. Zoals de regering langere armen wil. En de rest van de overheid ook. Maar andere ambtenaren zwerven niet bij nacht en ontij door de stad, die springen niet in het kanaal om iemand uit het water te halen. Die hebben wel een script, en tekst, en tijd genoeg om na te denken over het effect van hun beslissingen.

Daarom had ik de Dam en het Malieveld heel wat liever zien volstromen uit protest tegen het etnisch profileren door de Belastingdienst. Want ook die dienst wil langere armen, ook die wil opsporen en levens doorzoeken, maar de Belastingdienst heeft geen enkel excuus voor de goede bedoelingen die leiden tot discriminatie, knevelarij, armoede en ontwrichting van levens.

Hetzelfde geldt voor ander overheidsgeweld met opsporingstechnieken. Politiegeweld spreekt tot de verbeelding, maar er ontstaat grootschaliger en sluipender schade door software waarmee discriminatie wordt geautomatiseerd. Waarom moeten Amazon en IBM de stekker trekken uit gezichtsherkenningssoftware? Waarom letten overheden zelf niet op? Waarom komt het kabinet met een noodwet die grondrechten aantast?

De politie maakt zich wel eens zorgen over onze rechten. Nu de rest van de opspoorders nog.

Alles bij de bron; NRC