CBS en T-Mobile schonden de privacy

De coronapandemie levensgevaarlijk? Ja, dat mag zo zijn, ambtenaren bij statistiekbureaus in heel Europa zagen vorig jaar in de wereldwijde uitbraak ook een kans. Een unieke mogelijkheid om de hand te leggen op hypergevoelige locatiegegevens van mobiele bellers. Via hun telefoon is te zien waar zij zich gedurende de dag bevinden. „Toegang krijgen tot de data van telecomproviders… staat al een tijdje hoog op onze agenda”, schreef een ambtenaar van Europees statistiekbureau Eurostat in maart aan zijn nationale collega’s.

In Nederland zou het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) locatiedata van alle telecomproviders ontvangen en daar bewegingsstatistieken voor het RIVM van maken. Op verzoek van het RIVM werd hiervoor in mei vorig jaar een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. 

Dat plan werd begin april al fel bekritiseerd door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De privacyrisico’s zouden groot zijn, zeker als een organisatie, zoals het CBS, over veel andere gegevens van burgers beschikt. „Wie weet waar iemand woont of werkt en die gegevens combineert met de ‘geanonimiseerde’ locatiegegevens van heel veel mensen, kan met die combinatie achterhalen wie bij welke locatiegegevens hoort. […] We moeten voorkomen dat we nu een surveillancemaatschappij optuigen waar we na de coronacrisis mee zitten opgescheept”, zei AP-voorzitter Aleid Wolfsen. Uiteindelijk stemde de Kamer niet in met de plannen.

Het was dan ook opmerkelijk dat het CBS de bewegingen van grote groepen Nederlanders al vanaf 2017 – ver voor corona dus – bleek te hebben gevolgd. Op haar website claimde het CBS met „zeer grote datasets” van T-Mobile te hebben gewerkt. Dit bedrijf is de tweede mobiele provider van Nederland en telde begin vorig jaar 5,6 miljoen mobiele klanten. Met die gegevens was gevolgd „waar personen gedurende de uren van de dag verblijven”.

Privacywaakhond AP reageerde verbaasd tegenover NRC. De toezichthouder zou opgevraagde CBS-documenten gaan bekijken, maar in het najaar was dat vanwege „tijdgebrek” nog niet gebeurd. Daarop vroeg NRC met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) zelf documenten op bij het statistiekbureau. Die geven een verontrustend inkijkje in de manier waarop het CBS en T-Mobile met de privacy van bellers omgingen. Zo verontrustend dat het Agentschap Telecom (AT) en de (AP) een onderzoek zijn begonnen naar privacyschendingen.

…Het CBS aasde niet alleen op telecomgegevens, maar ook op „data over betalingen” van banken. Er waren plannen voor de ‘verrijking’ van allerlei databestanden, wat privacywaakhond AP zo vreest. „Door gegevens te combineren, wordt het volledige potentieel van deze data benut”, schrijft het CBS. Door bijvoorbeeld te kijken „wie aan wie betaalt” kunnen ook financiële relaties „binnen huishoudens” in kaart worden gebracht in de strijd tegen „schuldenproblematiek”.

In het businessplan koppelt het statistiekbureau de motieven van privacybescherming, als ‘veilige haven’, aan de mogelijkheid geld te verdienen. „De directe waarde van deze cijfers … kan worden geschat in de orde van tientallen miljoenen per jaar.” In e-mailverkeer over de locatiedata van T-Mobile gaat het regelmatig over projecten die „betaald werk” en „opdrachten” voor het CBS kunnen opleveren.

Alles bij de bron; NRC