Trump en Tech: een versmelting van machten
Op 20 januari zaten op de voorste rij bij Trumps inauguratie de rijkste mannen van de wereld. Hoe ver hun macht reikt? Samen beheren ze veruit het merendeel van onze technische infrastructuur en digitale communicatiemiddelen.
Een reële dreiging
“Toevallig” waren de negen mannen op deze voorste rij allemaal techgiganten: Elon Musk (X, Tesla, SpaceX), Jeff Bezos (Amazon), Mark Zuckerberg (Meta), Tim Cook (Apple), Sundar Pichai (Alphabet), Shou Zi Chew (TikTok) en Sam Altman (OpenAI). Op de achtergrond ook Bill Gates (Microsoft) en Larry Ellison (Oracle). De afgelopen week doet daarmee geloven dat als Trump toegang wil tot onze digitale infrastructuur, hij die zal krijgen.
Het gaat om decennia aan historische data en geautomatiseerde, real-time toegang tot ons digitale leven, economie en politiek. Het zijn de meest omvangrijke datasets en surveillanceinfrastructuur die de wereld ooit heeft gekend. De contentmoderatie van Meta, waarover veel te lezen is geweest afgelopen week, is dus misschien wel de minste van onze problemen. Zoals Rusland kan dreigen met het afsluiten van de gasvoorraad, kan de Verenigde Staten dreigen met het afsluiten van onze communicatie, van de computers waarop onze scholen en zorginstituten draaien. De dreiging die daarvan uitgaat, is alleen al voldoende om in het gareel te gaan lopen. Maar dat het bij blaffen blijft, lijkt me sterk. Tot nu toe hebben we in ieder geval niets gezien dat daarop wijst.
“Er wordt wel eens gezegd dat een democratie zonder rechtsstaat niets meer is dan het recht van de sterkste. Wat dat in de praktijk betekent zullen we dit jaar in de Verenigde Staten zien.”
De versmelting van macht
Wat zich voor onze ogen voltrekt is een versmelting van politieke macht, datamacht en technologische macht. Dat raakt ons ook hier in Europa. Microsoft, Amazon en Google beheren naar schatting zo’n driekwart van de data die in Nederland wordt opgeslagen. En naar schatting maken 8 uit 10 kantoren gebruik van Microsoft Office. Dat zijn kantoren van Nederlandse bedrijven, van onze ziekenhuizen, universiteiten, ministeries, de politie en gemeenten. Om maar wat te noemen. Big Tech heeft controle over je smartphone (iOS en Android), met daarop je Facebook, Instagram, Threads, X en TikTok account(s). Ze beheren WhatsApp, iMessage en Messenger, en waarschijnlijk je email (Gmail) en bestanden (Google Docs). Via onder andere Google Search, Chrome, en Maps hebben ze toegang tot je zoek- en locatiegeschiedenis. En dit lijstje is verre van compleet. Niet voor niets slaan we al jaren de alarmbel over onze digitale afhankelijkheid.
Een onbeheersbare vraatzucht
De macht van Big Tech is dus niet nieuw. In Europa is de afgelopen jaren voorzichtig wetgeving geïntroduceerd om de macht van deze zogenaamde Big Tech-bedrijven te beteugelen. De impact is nog minimaal. Evenals de handhaving van bestaande wetgeving. Zelfs de regels die er zijn, mogen door Big Tech met voeten getreden worden zonder dat daar echt consequenties aan worden verbonden. Big Tech toont zich onbeheersd in haar vraatzucht; overheden staan er bij en kijken er naar. Wie als laatste redmiddel naar de rechter stapt moet zich voorbereiden op een duur, tijdrovend gevecht: wanneer je weet dat je fout zit én bodemloze zakken hebt, is vertragen je beste tactiek. En daar is Big Tech bedreven in geworden.
Wat wél nieuw is, is dat de VS met Trump een president hebben gekregen die even onbeheersd is als de techgiganten zelf. In dit opzicht is Trump ook echt een president van het sociale media tijdperk. Zijn feitenvrije, absurdistische en extremistische uitingen zijn een perfecte match voor de sensatiebeluste algoritmen van Big Tech. Alleen al in zijn eerste drie dagen presidentschap zijn de anti-rechtsstatelijke maatregelen talrijk. Internationaal en nationaal recht wordt genegeerd, en rechterlijke uitspraken gedelegitimeerd. Er wordt wel eens gezegd dat een democratie zonder rechtsstaat niets meer is dan het recht van de sterkste. Wat dat in de praktijk betekent zullen we dit jaar in de Verenigde Staten zien.